آیات صفت قربآیات بیانگر نزدیکی خداوند به انسان را آیات صفت قرب گویند. ۱ - اقسام قرب۱. قرب مکانی؛ مانند: (ولا تقربا هذه الشجرة)؛ ۲. قرب زمانی؛ مانند: (اقترب للناس حسابهم)؛ ۳. قرب نسبی؛ مانند: (وذی القربی والیتامی)؛ ۴. قرب مقام و منزلت؛ مانند: (والسابقون السابقون اولئک المقربون)؛ ۵. قرب رعایتی؛ مانند: (ان رحمت الله قریب من المحسنین). ۲ - قرب خدا در قرآنآیاتی از قرآن مجید که مسئله "قرب وجود الهی" به انسان را مطرح کرده است؛ این آیات را "آیات صفت قرب" نامیده‌اند. ۳ - آیات مربوط به قرب۱. آیه ۸۵ سوره واقعه: (ونحن اقرب الیه منکم ولکن لا تبصرون)؛ "و ما به آن (محتضر) از شما نزدیکتریم ولی نمی‌بینید". ۲. آیه ۱۶ سوره ق: (ولقد خلقنا الانسان ونعلم ما توسوس به نفسه ونحن اقرب الیه من حبل الورید)؛ "و ما انسان را آفریده‌ایم و می‌دانیم که نفس او چه وسوسه‌ای به او می‌کند و ما از شاهرگ (او) به او نزدیکتریم". ۳. آیه ۱۸۶ سوره بقره: (واذا سالک عبادی عنی فانی قریب اجیب دعوة الداع اذا دعان)؛ "و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند (بگو) من نزدیکم و دعای دعاکننده را به هنگامی که مرا بخواند اجابت می‌کنم". ۴. آیه ۶۱ سوره هود: (فاستغفروه ثم توبوا الیه ان ربی قریب مجیب)؛ "پس از او آمرزش بخواهید آنگاه به درگاه او توبه کنید که پروردگارم نزدیک (و) اجابت کننده است". ۵. آیه ۵۰ سوره سبا: (انه سمیع قریب)؛ "همانا اوست شنوای نزدیک ". ۴ - قریب از اسمای الهی"قریب" یکی از اسمای حسنای الهی است که از این آیات نیز به دست می‌آید. ۵ - قول قائلین به تجسیمفرقههای مشبهه و مجسمه با استناد به ظواهر این آیات قائل به تجسیم شده می‌گویند: خداوند دارای قرب مکانی است. ۶ - قول صحیحولی تفسیر صحیح این است که این آیات کنایه از نهایت نزدیکی خداوند به بشر هستند، و منظور از نزدیکی، احاطه وجودی خداوند به بشر و دیگر موجودات است. ۷ - آیات محدود نبودن خدااین آیات به ویژه آیه ۱۶ سوره ق، مسئله لامکان بودن خداوند را به عالی‌ترین وجه ترسیم کرده است؛ زیرا می‌گوید: "خداوند به هر انسانی از رگ گردنش نزدیک تر است"؛ پس او همه جا حتی درون جان و قلب حضور دارد. مسلما چنین کسی مافوق مکان است؛ زیرا شیء واحد نمی‌تواند با تمام وجودش در مکان‌های متعدد باشد. این لامکان بودن، با آیاتی دیگر همانند (لیس کمثله شیء)، (لا تدرکه الابصار)، (فاینما تولوا فثم وجه الله) و… نیز تایید شده است. ۸ - نتیجهپس خداوند همه جا حاضر و ناظر است و در عین حال مکانی ندارد و وجودش برتر از زمان و مکان است و از آن جا که همه چیز وابسته به وجود او است و هرگز از او جدا نیست، احاطه او بر موجودات، احاطه وجودی (احاطه قیومی و ربوبی) است. [۱۳]
مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۴، ص۲۶۳-۲۶۵.
۹ - پانویس
۱۰ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیات صفت قرب». |